Rzeczpospolita Obojga Narodów
Information icon.svg Osobne artykuły: Historia Polski (1572–1697), Historia Polski (1697–1763), Historia Polski (1764–1795) i I Rzeczpospolita.


Jan Matejko, Jan Sobieski pod Wiedniem, 1882–1883
W 1569 Polska i Litwa zawarły unię lubelską, powstała Rzeczpospolita; od zawarcia unii każdy nowo koronowany król Polski zostawał władcą Litwy z urzędu i nigdy nie był podnoszony na Wielkie Księstwo Litewskie[9]. Po bezpotomnej śmierci Zygmunta II Augusta, ostatniego króla z dynastii Jagiellonów, w 1573 wprowadzono wolną elekcję. Ówczesna Rzeczpospolita, szczególnie po uchwaleniu wolności religijnej na konfederacji warszawskiej, była nazywana „azylem heretyków”; ściągali do niej prześladowani w zachodniej Europie mennonici, antytrynitarze, wypędzani z Hiszpanii przez Inkwizycję Żydzi i hugenoci z Francji. Szlachta w Polsce, znacznie liczniejsza niż na zachodzie Europy, korzystała z przywilejów złotej wolności. W okresie tym, nazywanym złotym wiekiem Polski, Rzeczpospolita powiększała swoje terytorium, stając się największym państwem w Europie.

4 lipca 1610 wojska pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego pokonały w bitwie pod Kłuszynem wojska rosyjskie, a następnie zajęły Moskwę.

W XVII wieku Rzeczpospolita uwikłana była w konflikty ze Szwecją („potop”), Kozakami (powstanie Chmielnickiego) i Rosją (wojna polsko-rosyjska 1654-1667). Wraz z nieefektywnością rządu wskutek prawa liberum veto, licznymi rokoszami oraz słabością rządu, doprowadziły one do stopniowego upadku państwa i wzrostu zależności wobec sąsiadów.

Mimo to, Jan III Sobieski był w stanie rozgromić 12 września 1683 w bitwie pod Wiedniem armię imperium osmańskiego i tym samym uchronił Europę przed islamizacją.

Pod koniec XVIII wieku podjęto próby reformy kraju, m.in. ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski powołał w 1773 Komisję Edukacji Narodowej, a w 1791 Sejm Czteroletni uchwalił Konstytucję 3 maja.