nilang dis-armahan siya. Apan iya silang gipasabot nga iya kadto sa iyang amo.
Sa sinugdanan, matod pa niya, iyang gipasaka ang mga NPA sa iyang payag kay hadlok siya kay armado. Ug iyang gipakaon kay “mopakaon” man gani siya og iro, tawo na ba hinuon ang dili. Matod pa ni Nong Loloy sa iyang paghinubay, “naa na sab sila. Makuhaan na sab ‘ning akong giutang nga bugas”.
Apan sa ngadto-ngadto, madasigon ug buhi na ang ilang panaghisgot mahitungod sa problema sa mga mag-uuma lambigit sa tulo ka mga batakang problema ug ang solusyon niini. Hangtod nagkasabot silang hulaman si Putot. Nagbalay-balay na siya daan og katarungan kay basin siya pangitaan sa iyang agalon ug pabayron: ingna lang god nga gikuha sa mga NPA, maoy ingon sa mga kauban.
Sukad niadto permanente na ang mga kauban sa iyang payag. Hangtod nga lalom na niyang nasabtan kun nganong dunay NPA. Nga kini ang iyang hukbo. Nga kini ang nanalipod sa sama niyang mga kabus. Nga kini ang nagpaasdang sa interes ug pangayo sa mga mag¬uuma sama sa iyang hagbay ra’ng pangandoy nga makaangkon og gamayng luna sa yuta.
Aktibo na siyang milihok sa baryo human mapasulod sa grupong tig-organisa. Nahatagan na usab siya og pormal nga pagtuon. Nag-organisa sila ug nagtinabangay, hunglosay sila diha
sa fishpond, tanaman, pananom og herbal nga medisina ug may komon silang uma. Siyempre nagtuon sab sila sa mga kaso sa pagpahimulos ilabina sa ilang agalon mahitungod sa kalubihan nga ilang gisaopan. Nga misangpot sa pakigdayalogo/ konprontasyon sa kang Don Ambrosio nga gipaluyohan sa halos tanang mga tawo sa barangay. Napugos ang ilang agalon nga ihatag ang ilang pangayo ug nakig¬estorya pa kini sa mga kauban.
Human niadto nausab na ang tinagdan sa iyang amo ngadto kaniya. “Nong Loloy, karong tuiga dili na ‘ko mangayo og bahin inig¬kopras nimo ug kadtong atong karbin naghunahuna ‘kong ihatag na lang ngadto sa mga kauban,” matod pa sa iyang amo.
“Dako gyod ang natabang sa mga kauban kanako. Gawas nga morag miarang-arang ang akong pamuyo, sa bayente anyos nakong pagka-saop, karon pa ‘ko marespetohe sa akong agalon. Wala na niya ako balikasa”, hunahuna pa ni Nong Loloy. Ug uy, basin og naay mga kauban karon didto sa ilang Pare Mando, ipadala ko pa diay kining isda nga gipadala ni Don Ambrosio.
Usa ka adlaw niana, mihangyo ang mga kauban nga ibilin ang usa ka kaubang nasakit og malarya. Maglisod siya paglakaw ug kinahanglan nga ibilin kay lihok ang kaaway. Siyam sila nga pulos armado ug si Putot kay walay laing makagunit gipaagapan na lang sab ni Nong Loloy. Miuyon si Nong Loloy sa hangyo sa mga kauban. Ug siya na sab ang nag-atiman sa
pasyente
n g a mikurog pa. Iya kining gi-akyuhan subay sa gitudlo sa mga kauban
ug gidapatan sab sa mga herbal nga tambal.
Suod ang pakigsandurot sa kaubang nasakit kang Nong Loloy. Mora lang sab og iya kining anak.
Usa ka gabii, miabot ang mga army sa payag ni Nong Loloy. Nangutana dayon kun nakakita ba siya’g mga NPA. “ Kinsa kanang batan-on nga nagkurog, basin og NPA na” isog nga pangutana sa army. “Ako na’ng anak sir. Gihilantan.” Tubag ni Nong Loloy. Nakita sa pasista si Putot nga gisab-ong sa haligi. “Nganong anaa ka ma’y pusil, kang kinsa ‘ni?” singgaak sa pasista.
“Sa ako intawon na’ng agalon sir. Kang Don Ambrosio aron ibantay sa iyang kalubihan” tubag ni Nong Loloy. “Naa ma’y lisensya niana”.
“Sige mouban ka kanamo ngadto sa poblasyon. Adtoon nato ang imong agalon kun tinuod ba ‘ning imong gisulti.
Sa nakalakaw na ang mga army, naningkamot pagbakod ang kauban, dayong ‘naog ug dali lang gilamoy sa kangitngit sa kagabhion. Luwas na siyang nakabalhin sa laing balay.
Pagkaugma, human maayos didto sa poblasyon, sa balay sa iyang amo, gihatag na lang gyod nila si Putot sa mga kauban.
