Koncepcja Boga[edytuj | edytuj kod]
Bóg w przekonaniu Mikołaja z Kuzy jest całkowicie transcendentny, niedostępny jakiemukolwiek poznaniu intelektualnemu. Mamy wprawdzie wiedzę o tym, że Bóg istnieje, nie mamy jednak żadnej wiedzy o tym, czym jest. Wszelkie przypisywane Bogu imiona (jak Dobro, Piękno, Miłość itp.) mają jedynie charakter metafory, bo nie potrafią oddać w pełni przekraczającej poznanie i byt natury Boga. Za szczególnie interesujące filozoficznie imię Boga Kuzańczyk uznaje imię Maksimum (które jest przy tym absolutne i bezwzględne – Maximum simpliciter et absolute). Określenie to nawiązuje do zawartych w Proslogionie myśli Anzelma z Canterbury, który określa Boga jako to, od czego nie da się pomyśleć nic większego. Absolutnie i bezwzględne Maksimum może być określone jako nieskończoność lub jako doskonała Równość (Aequalitas precisa). Maksimum jako nieskończoność przekracza bytowo i poznawczo wszystkie inne byty, które są skończone – między tym, co skończone, a tym, co nieskończone, nie zachodzi żadna proporcja. Jako doskonała Równość Bóg nie podlega stopniowaniu – dlatego też jest zasadą tożsamości rzeczy.
Maksimum jako nieskończoność i doskonała równość jest wszystkim, czym może być – jest doskonale w akcie. Rzeczy stworzone są natomiast częściowo w akcie, częściowo w potencji – swojej potencji nie będą jednak nigdy w stanie całkowicie zaktualizować. Bóg jest jedynym bytem w pełni zaktualizowanym – dlatego w pracy De Posset Kuzańczyk określa go nowym obok Maksimum imieniem – imieniem Posset, będącym zbitką łacińskich słów posse (móc) i est (jest), znaczącym więc "to, co jest możliwe – jest". W swoim ostatnim dziele De apice theoriae Kuzańczyk określa Boga jeszcze innym imieniem, Ipsum Posse – czysta, absolutna możliwość. Bóg jako czysta możliwość jest zasadą poznania i bytu wszystkich rzeczy.
Bóg jest nie tylko Maksimum, największą ze wszystkich rzeczy, ale też Minimum, najmniejszą ze wszystkich rzeczy. Nie pozostaje w żadnym stosunku do skończonych rzeczy nie tylko jako doskonale Maksimum, ale też jako doskonałe Minimum. Jako połączenie Maksimum i Minimum, najmniejszego i największego, Bóg jest zarazem granicą wszystkich rzeczy skończonych i i znajduje się we wszystkich rzeczach stworzonych.
Mikołaj jednoznacznie odcina się od wszelkich poglądów panteistycznych, które mogłyby sugerować jego formuły, że Bóg jest nie inny od świata (non aliud a), choć jednocześnie nie jest z nim tożsamy (non aliud quam). To, że wszystkie rzeczy są bogiem, znaczy dla Kuzańczyka tyle, że są obecne w Bogu jako swojej przyczynie, jeszcze zanim zrealizują się w skutkach.
